Prawo środowiskowe – regulacje i normy obowiązujące w Polsce

Prawo środowiskowe to część składowa praw administracyjnych obejmująca szczegółowe zagadnienia dotyczące ochrony środowiska.

Zawiera rozbudowany system przepisów kształtujących procedury i dziedzinę wiedzy służących ochronie środowiska – reguluje zasady ochrony elementów środowiska i korzystania z jego zasobów, w tym także wprowadzania do środowiska substancji lub energii. Prawo środowiskowe określa również obowiązki organów administracji publicznej i podmiotów korzystających ze środowiska, wraz z sankcjami za ich nieprzestrzeganie. Do podstawowych zasad prawa o ochronie środowiska należą:

• zasada kompleksowości ochrony środowiska,
• zasada zapobiegania i przezorności,
• zasada zanieczyszczający płaci,
• zasada zrównoważonego rozwoju.

Prawo środowiskowe wyróżnia dwa rodzaje korzystania ze środowiska. Pierwszym jest powszechne korzystanie ze środowiska na potrzeby własne i dla gospodarstwa domowego, które nie zakłada montażu dodatkowych instalacji. Drugie to korzystanie ze środowiska, które rozbija się na działania wymagające uzyskania pozwolenia, oraz takie, przy których pozwolenie nie jest wymagane.

Przepisy, standardy i normy regulujące prawo środowiskowe

Podstawowym dokumentem prawnym regulującym przepisy z zakresu ochrony środowiska naturalnego w Polsce jest ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku, której ostatnia nowelizacja weszła w życie z dniem 29 czerwca 2022 roku. Ustawa ta określa:

• zasady ochrony środowiska,
• warunki korzystania ze środowiska,
• obowiązki administracji publicznej związane z ochroną środowiska.

W zakresie swojej regulacji dokonuje wdrożenia wielu dyrektyw Unii Europejskiej, służy również stosowaniu rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady oraz zapewnieniu wykonania decyzji wykonawczych Komisji Europejskiej – ich pełny wykaz znajduje się na początku ustawy. Regulacje z zakresu prawa środowiskowego wynikają również z szeregu ustaw sektorowych, między innymi:

• ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku,
• ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 roku,
• ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 roku,
• ustawy o bateriach i akumulatorach z dnia 24 kwietnia 2009 roku,
• ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji z dnia 17 lipca 2009 roku,
• ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku,
• ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych z dnia 12 czerwca 2015 roku,
• ustawy Prawo wodne z dnia 20 lipca 2017 roku.

Zapisy regulujące prawo środowiskowe znajdują się ponadto w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która strzeże dziedzictwa narodowego i zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Kto powinien przestrzegać norm regulujących prawo środowiskowe?

Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, podmiotami zobligowanymi do przestrzegania norm regulujących prawo środowiskowe są wszystkie podmioty korzystające ze środowiska. W świetle ustawy są to:

• przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą,
• osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie,
• osoby z zawodem medycznym prowadzące działalność w ramach indywidualnej praktyki,
• jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami,
• osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami.

Norma ISO 14001

Norma ISO 14001 to wiodący standard dotyczący systemów zarządzania środowiskowego, funkcjonujący w oparciu o międzynarodowe regulacje i ustalenia. Jego wdrożenie stanowi potwierdzenie konsekwentnego wdrażania wszelkich elementów mających na celu doprowadzenie do maksymalnego ograniczenia negatywnego wpływu danej jednostki organizacyjnej na środowisko. ISO 14001 to norma stawiana w roli integralnej części działań przedsiębiorstw zmierzających do rozwoju środowiskowego. Celem jej wdrożenia jest ciągłe doskonalenie i poprawa efektów działalności środowiskowej, a także przygotowanie do reagowania w wypadku zagrożenia ekologicznego. Implementacja normy ISO 14001 w jednostce organizacyjnej pozwala między innymi:

• zmniejszyć ilość odpadów,
• zmniejszyć pobór energii,
• zwiększyć efektywność i w efekcie obniżyć koszty prowadzenia działalności,
• zwiększyć rentowność,
• wypełnić zobowiązania prawne,
• uzyskać większe zaufanie klientów i interesariuszy,
• rozwinąć możliwości biznesowe.

Potwierdzenie zgodności z normą ISO 14001 pozwala również na lepszą adaptację i przygotowanie na zmieniający się krajobraz biznesowy.